Blog

Có nguồn gốc từ nước Nhật vào cuối thập niên 1990, các emoji (biểu tượng cảm xúc) xinh xắn đã trở thành một phần quen thuộc trong giao tiếp kỹ thuật số (digital communication). Bạn có thể bắt gặp chúng trong các tin nhắn giữa người thân và bạn bè, trong các bài viết trên mạng xã hội, và thậm chí là trong rạp chiếu phim.

Vậy còn ở nơi làm việc thì sao? Chúng ta có thể dùng các emoji khi nhắn tin cho sếp hoặc cộng sự hay không? Trong bài này, mời bạn cùng chúng tôi cập nhật một vài quy tắc ứng xử khi dùng emoji trong môi trường công việc.

Tại sao chúng ta dùng emoji?
Khi được hỏi vì sao lại dùng các emoji trong giao tiếp ở chỗ làm, nhiều người trả lời rằng: họ muốn được người khác hiểu mình nhiều hơn.

Giao tiếp qua tin nhắn hoặc email chủ yếu dựa trên câu chữ mà thiếu vắng các dấu hiệu của thái độ và cảm xúc. Không có ngữ điệu (tone of voice) và biểu cảm gương mặt, có nhiều khả năng chúng ta sẽ hiểu lầm khi đọc tin nhắn hay email. Thông điệp với thái độ tích cực (positive) thường bị hiểu là trung lập (neutral), còn thông điệp trung lập thì bị hiểu là có thái độ tiêu cực (negative).

Tại sao bạn không nên dùng emoji trong email công việc?
Có thể bạn có thiện chí khi sử dụng emoji trong giao tiếp công việc, nhưng nghiên cứu chỉ ra rằng biểu tượng mặt cười (smiley) không làm tăng cảm nhận của người khác về sự nhiệt tình của bạn mà còn khiến họ nghĩ bạn có năng lực kém.

Nhìn chung, khi bạn dùng biểu tượng mặt cười trong giao tiếp với người bạn chưa biết rõ, họ

• Có khả năng sẽ KHÔNG cho rằng thông điệp của bạn là “nồng ấm”
• Có khả năng sẽ cho rằng bạn có NĂNG LỰC KÉM
• Có khả năng sẽ hồi đáp lại cho bạn ÍT THÔNG TIN hơn vì họ nghĩ rằng bạn không đủ năng lực.

Tuy nhiên, nếu giữa bạn và đối tượng có một mối quan hệ thân tình nhất định, thì biểu tượng mặt cười CÓ THỂ thay thế nụ cười trực tiếp của bạn.

Kết luận: Các Emoji có thể có ích khi được dùng trong bối cảnh phù hợp.

Khi nào thì KHÔNG NÊN dùng emoji?

• Khi bạn và đối tượng chưa thiết lập một mối quan hệ nào đó với nhau

• Khi đối tượng là sếp hoặc cấp trên của bạn

• Khi đối tượng là khách hàng của bạn

• Với những cộng sự mà bạn không mấy hòa thuận

• Trong môi trường làm việc đòi hỏi sự trang trọng (nếu bạn mặc com-lê đi làm, bạn không nên dùng emoji!)

• Khi bạn muốn dùng emoji thay thế từ ngữ hoàn toàn (ví dụ: dùng biểu tượng trái tim thay cho chữ “love”)

• Trong những thông điệp có chứa tin xấu hoặc có chứa lời đề nghị mà đối tượng có thể thấy khó đáp ứng (chẳng hạn: chèn emoji nhíu mày sau lời đề nghị ai đó làm thêm giờ vào cuối tuần có thể khiến người đó thấy khó chịu chứ không thấy vui lòng như bạn nghĩ)

• Trong các thông điệp dùng câu chữ tối nghĩa (Cách tốt nhất để tránh hiểu lầm là viết những thông điệp rõ ràng, không tối nghĩa).>

Khi nào việc dùng emoji có thể có ích?

• Khi người nhận là các cộng sự nếu môi trường làm việc của bạn không quá trịnh trọng

• Khi bạn gửi email nhanh cho nhóm cộng sự thân thiết của bạn

• Tán gẫu với nhóm của bạn trên Slack hoặc trên các ứng dụng nhắn tin (messaging app) khác

• Để hồi đáp lại ai đó ở cùng cấp bậc với bạn và người đó cũng dùng emoji

Mách nhỏ: Kể cả trong những bối cảnh mà việc dùng emoji là phù hợp, tốt nhất bạn nên tránh những emoji khác thường, tối nghĩa hoặc mang tính xúc phạm. Hãy trung thành với những biểu tượng cảm xúc phổ biến như mặt cười, và để dành cục phân biết cười (smiling poop) cho những tin nhắn riêng tư của bạn.

Triệu Khánh Ngọc – VietBeauty Magazine

Ảnh: moldexbrands.com

“Julie không mời mình dự sinh nhật bạn ấy… Chắc bạn ấy ghét mình.”
“Mình bị lỡ xe buýt… Chẳng có gì diễn ra như mình mong muốn.”
“Thầy giáo môn khoa học muốn gặp mình sau giờ học. Chắc thầy sắp khiển trách mình vì điều gì đó.”

Các câu trên là một vài ví dụ về những suy nghĩ tiêu cực của James, một em học sinh cấp ba. Thật ra, tất cả trẻ em đều có những lúc bi quan, nhưng nếu cháu bé nhà bạn luôn luôn suy diễn theo cách bóp méo thực tế, thì điều đó là không bình thường. Nghiên cứu cho thấy những suy nghĩ tiêu cực về bản thân (ví dụ: “Mình là đứa tệ hại”) có thể làm phát sinh những cảm xúc tiêu cực (chẳng hạn như: đau đớn, lo lắng, buồn phiền,…), và những cảm xúc tiêu cực có thể dẫn đến những hành vi tiêu cực (chẳng hạn như: mất bình tĩnh, trốn học,…). Nếu không được can thiệp đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến những hoàn cảnh nghiêm trọng hơn, như trầm cảm (depression) và lo âu (anxiety).

CHÚNG TA TỰ TẠO RA THỰC TẾ (THƯỜNG LÀ BỊ MÉO MÓ) CỦA CHÍNH CHÚNG TA. Hai người cùng bước đi trên một con phố: một người chỉ nhìn thấy con phố bụi bặm, đông người đến ngột ngạt, đầy những hình vẽ xấu xí trên tường và nhìn thấy một cặp đôi đang cãi nhau; trong khi người còn lại cảm nhận được làn gió mát, một xe bán kem thật ngon và nụ cười thân thiện của một người lạ. Mỗi người chúng ta chọn việc tiếp nhận từ môi trường xung quanh những yếu tố mà chúng ta chú ý đến, và những yếu tố đó định hình nên thực tế của bản thân chúng ta.

Đặc tính này trong tâm lý học gọi là tính chọn lọc của tri giác – nó giúp chúng ta không bị quá tải khi có quá nhiều dữ kiện xảy ra xung quanh chúng ta. “Lối tắt” này hỗ trợ chúng ta đánh giá tình huống một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, nó cũng dễ khiến ta bị thiếu sót trong nhận thức. Bởi vì chúng ta nhận định về thực tế chỉ dựa trên một lượng ít thông tin, nên nếu thông tin đó mất cân bằng (ví dụ: bỏ qua các mặt tích cực và chỉ chú ý đến mặt tiêu cực), nhận thức của chúng ta dành cho thực tế sẽ thiếu chính xác, còn gọi là bị lỗ hổng tư duy (thought hole).

Theo các nhà tâm lý học, sau đây là một số kiểu lỗ hổng tư duy thường gặp:

• Kết luận vội vàng (jumping to conclusions): đánh giá một tình huống dựa trên những cảm nhận chủ quan thay vì dựa trên những dữ kiện trong thực tế

• Sàng lọc tâm lý (mentail filtering): chỉ chú ý đến những mặt tiêu cực của vấn đề trong khi lờ đi những mặt tích cực

• Phóng đại (magnifying): phóng đại những mặt tiêu cực của một vấn đề

• Thu nhỏ (minimizing): thu nhỏ những mặt tích cực của một vấn đề

• Đổ lỗi bản thân (personalizing): cho rằng mình có lỗi vì những vấn đề nào đó kể cả khi bạn không thật sự là người phải lãnh nhận trách nhiệm

• Đổ lỗi người khác (externalizing): đổ trách nhiệm cho người khác kể cả khi bạn là người phải nhận trách nhiệm chính

• Khái quát hóa quá mức (overgeneralizing): kết luận rằng một biến cố tiêu cực sẽ dẫn đến một loạt thất bại lặp đi lặp lại

• Lập luận cảm xúc(emotional reasoning): cho rằng những cảm xúc tiêu cực của bản thân sẽ trở thành hiện thực, hoặc nhầm lẫn cảm xúc với dữ kiện thực tế.

Để đi từ tư duy méo méo đến tư duy chính xác (accurate thinking), một số chuyên gia khuyên bạn nên thực hiện những bước sau (còn gọi là “3 chữ C”):

• KIỂM TRA xem mình có rơi vào các lỗ hổng tư duy không (CHECK for common thought holes)

• TẬP HỢP bằng chứng để dựng nên một bức tranh chính xác (COLLECT evidence to paint an accurate picture)

• THÁCH THỨC những ý nghĩ ban đầu (CHALLENGE the original thoughts)

Hãy thử áp dụng ba bước này cho trường hợp cậu bé James lo lắng vì được thầy giáo yêu cầu ở lại nói chuyện sau giờ học. Cậu nam sinh này có suy nghĩ: “Chắc mình gặp rắc rối rồi”. Thế thì, trước tiên cậu ấy nên KIỂM TRA xem mình có rơi vào một trong tám lỗ hổng tư duy hay không. Dựa vào danh sách trên, có vẻ như cậu đã rơi vào loại kết luận vội vàng.

Tiếp theo, cậu bé nên TẬP HỢP càng nhiều dữ liệu hoặc bằng chứng càng tốt để tạo nên một cái nhìn chính xác hơn về tình huống này. Có thể cậu bé sẽ thấy:

“Mình thường đạt điểm cao trong giờ khoa học.”
“Các thầy cô đôi khi muốn nói chuyện với học sinh sau giờ học khi có vấn đề không hay nào đó.”
“Từ trước đến giờ mình chưa từng gây ra chuyện không hay nào.”
“Thầy giáo môn khoa học không có vẻ bực mình khi yêu cầu mình ở lại nói chuyện.”

Với những bằng chứng đó, giờ đây James có thể THÁCH THỨC ý nghĩ ban đầu của mình. Cách hay nhất (và thú vị nhất) để làm điều này là James hãy tranh luận với chính mình.

Một bên là James với niềm tin mình sắp bị thầy khiển trách; và một bên là James với niềm tin sẽ không có gì thật sự rắc rối. Cậu học sinh này có thể dùng các bằng chứng mình thu thập được để lập luận với chính mình. Kiểu tự tranh luận này sẽ giúp tăng tư duy tích cực và cải thiện sức khỏe cảm xúc.

Bạn hãy dạy con mình rằng những suy nghĩ của trẻ, kể cả những suy nghĩ bị méo mó, đều ảnh hưởng đến sức khỏe cảm xúc của trẻ. Thay vì yêu cầu trẻ học tư duy tích cực (positive thinking), hãy thử dạy trẻ cách tư duy chính xác (accurate thinking). Trên hết, hãy dạy các cháu rằng các cháu có quyền lựa chọn những suy nghĩ của bản thân.

William James, một nhà tâm lý học và triết gia nổi tiếng, từng nói rằng: “Vũ khí lợi hại nhất để chúng ta chống lại áp lực chính là khả năng lựa chọn ý nghĩ này thay vì ý nghĩ khác.” (“The greatest weapon against stress is our ability to choose one thought over another.”)

Triệu Khánh Ngọc – VietBeauty Magazine